Marc Bonten (OMT) verzwijgt connectie met Pfizer en AstraZeneca, experts kritisch

De Utrechtse hoogleraar Marc Bonten, prominent lid van het OMT, moet zijn banden met de farmaceutische industrie beter kenbaar maken. Dat stellen drie experts op het gebied van wetenschappelijke integriteit.

De Utrechtse hoogleraar Marc Bonten, prominent lid van het OMT, moet zijn banden met de farmaceutische industrie beter kenbaar maken. Dat stellen drie experts op het gebied van wetenschappelijke integriteit.
Marc Bonten, lid van het Outbreak Management Team (OMT), coördineert een groot Europees onderzoek met verschillende farmaceuten.

Collega-wetenschappers hebben daar kritiek op: de bedrijven hebben ‘ontoelaatbaar veel invloed’.
Bonten zit in Management Boards met Pfizer en AstraZeneca en werkte nauw met die bedrijven samen.
In de belangenverklaring van het OMT meldt Bonten dat niet. Marc Bonten werd op 21 april door Sven Kockelmann aan de tand gevoeld over deze publicatie bij radioprogramma en gaf daarin aan geen problemen te zien, maar wel zijn belangenverklaring te gaan aanpassen.

‘Fenomenaal’
Het is 9 november 2020 als redacties van Nederlandse media een ‘push-alert’ binnenkrijgen. Pfizer meldt dat het eigen coronavaccin een effectiviteit van ruim 90 procent heeft. Het zijn de allereerste cijfers over de werking van een vaccin. Journalisten worden erdoor overvallen. Sommige artsen reageren kritisch op het persbericht. De hoofdredacteur van het medisch vakblad The Lancet noemt het “science by press release”. Marc Bonten niet. “Dit ziet er overtuigend uit”, schrijft hij op Twitter.

Diezelfde avond zit Bonten in Nieuwsuur. Het is een dag om nooit meer te vergeten, zegt hij.
Wat Bonten voor de tv-camera niet vertelt, is dat hij al jaren warme banden onderhoudt met Pfizer. Hij ontvangt niet alleen onderzoeksgeld, maar ook ‘consulting fees’ en ‘lecture fees’, betalingen voor adviezen en nascholingen aan medisch beroepsbeoefenaren namens de farmaceut. Enkele maanden voor zijn optreden in Nieuwsuur werd hij door Pfizer gevraagd om het onderzoek naar effectiviteit van de vaccins te verrichten. “Maar toen hadden we nauwelijks infecties hier. Die zijn maar naar Zuid-Afrika en Zuid-Amerika gegaan”, aldus Bonten tegen NRC.

Bonten werkt nog steeds samen met AstraZeneca en Pfizer. Maar de hechte relatie met beide bedrijven zijn door hem niet verantwoord op de belangenverklaring die ieder OMT-lid moet invullen. Uit deze verklaringen moet blijken of een expert onafhankelijk, dus zonder last of ruggenspraak, kan deelnemen aan het medische adviesorgaan van de regering. De onvolledigheid van de belangenverklaring is kwalijk, vinden experts.

‘Een god’
Arts-microbioloog Marc Bonten is een grote naam in Europa. Hij is vanuit het UMC Utrecht en vanuit Julius Clinical wetenschappelijk coördinator van Combacte, een omvangrijk samenwerkingsverband van meer dan 1000 ziekenhuizen en 750 laboratoria in Europa. Combacte wil vooral bacteriële resistentie tegengaan in Europa, maar het project is ook steeds meer betrokken geraakt bij de huidige pandemie. Veel coronastudies worden in het Combacte-netwerk opgenomen. Koningin Máxima mocht in maart nog aanhoren hoe ‘uniek’ het Combacte-programma is.

Bonten wordt gewaardeerd als wetenschapper en oogst bewondering met ‘het grootste public-private partnership in life science’. Maar er is ook kritiek. Farmaceutische bedrijven zouden veel directe invloed hebben in het Combacte-programma, dat opereert onder de vlag van de Europese Unie en het Innovative Medicines Initiative (IMI). In 2016 kreeg het samenwerkingsverband vier miljard euro aan subsidie. Daarvan kwam twee miljard van de industrie, direct of indirect, blijkt uit een presentatie van Bonten die online te vinden is. Onder meer Pfizer, Roche, Novartis, AstraZeneca, GlaxoSmithKline (GSK) en Janssen zijn financier.

Marc Bonten zit in het Management Board van Combacte-Net samen met een afgevaardigde van Janssen, AstraZeneca en GSK. Hij zit ook in het Board van Combacte-Care met Pfizer en GSK en in de leiding van Combacte-Magnet, opnieuw met AstraZeneca. De klinische studies gaan allemaal via Utrecht. Bonten is ‘een soort god’, zegt een hoogleraar die op onze bevindingen reageert.

AstraZeneca
Hoe kort de lijntjes met de farmaceuten zijn, blijkt uit een proefschrift van Fleur Paling. Zij promoveerde in oktober vorig jaar op een onderzoek naar een medicijn voor longontstekingen waarbij ze Jan Kluytmans – eerder in opspraak door woekerwinsten op testen – en Marc Bonten als promotoren heeft.

Kluytmans en Bonten krijgen van Paling lovende kritieken in het dankwoord van haar proefschrift. Ze noemt ook speciaal de afgevaardigden van MedImmune, een dochterbedrijf van AstraZeneca, inmiddels door het moederbedrijf opgenomen. Paling noemt Frank Sifakis (AstraZeneca) de ‘vader’ van het project. “Je was er vanaf het begin, en zelfs daarvoor. Je bent onderdeel geweest van iedere stap en hindernis.” Zonder AstraZeneca zou Paling ook nooit tot ‘dezelfde kwaliteit van het protocol’ zijn gekomen.

Kritiek
Hoewel Paling er blij mee is, bestaat in de medische gemeenschap felle kritiek op de nauwe samenwerking van het Combacte-team van Bonten en de industrie. Dat blijkt uit een publicatie in het Britse medische vakblad The BMJ. Een Italiaans onderzoeksinstituut zou meedoen met het Combacte-programma, maar weigerde: de sponsor van een onderzoek, in dit geval GSK, mocht zowel het studieprotocol als het controlemedicijn bepalen.

De wetenschappers van het Mario Negri Institute for Pharmacological Research mochten bovendien geen feedback geven op methodologische keuzes. Ze bedankten voor de eer. “Effectief zou dit een door GSK gecontroleerde studie worden, geen samenwerking.” Bonten zei erover: “De industrie moet dingen van ons accepteren, en wij van hen. Dat noem je een samenwerking.”

“Ik ben bekend met de kritiek op de manier van werken, maar deel die niet”, reageert Bonten per mail op vragen van OverNu.

(Even tussendoor…. volg onze Nieuwsbrief!)

‘Eerlijk zijn’
“Of dit gebruikelijk is in de wetenschap? Nee”, reageert hoogleraar Integriteit en kwaliteit van organisaties Rob van Eijbergen van de Vrije Universiteit Amsterdam (VU). “Farmaceuten kunnen niet betrokken zijn bij de wijze waarop je data verzamelt, hoe je analyses maakt, en ook niet wat je opschrijft bij de eindconclusies. Wel legitiem is dat de financier betrokken wordt bij het formuleren van de onderzoeksvraag. Maar daarna moet je onafhankelijk onderzoek doen.” Dat financiers eigenhandig het onderzoeksprotocol gaan bepalen, is een brug te ver, vindt Van Eijbergen. “Deze Italiaanse wetenschappers hebben terecht gehandeld.”

Er is een verschil tussen wát je onderzoekt, en hoe: “Dat eerste heeft de externe partij iets over te zeggen. Dat laatste is aan de wetenschapper zelf. Het onderzoeksprotocol mag nooit een compromis zijn”, zegt ook Ton Hol, professor aan de Universiteit Utrecht en voorzitter van de Commissie Wetenschappelijke Integriteit van Tilburg University. De afgelopen vijftien jaar had hij die functie ook bij de Universiteit Utrecht.

CureVac
Inmiddels is Bonten benoemd tot onderzoeksleider van een nieuw vaccin dat in Nederland wordt getest: CureVac. Dat bedrijf bepaalt de onderzoeksmethode, schrijft NRC, waardoor het “inhoudelijk niet zo interessant” is. “Maar het maatschappelijk belang is zo groot, dat Bonten wel mee wilde doen.”

Bonten wijst de kritiek van hoogleraren Hol en Van Eijbergen van de hand, als we hem vragen naar de invloed van AstraZeneca en CureVac op de onderzoeksmethodiek. Er is een verschil tussen investigator-initiated en industry-sponsored onderzoek, zegt hij. Dat eerste ‘wordt door een onderzoeker geïnitieerd’ en die bepaalt opzet, uitvoering en analyse. Bij dat laatste ‘ontwerpt het bedrijf een studie en zoekt uitvoerders’, zoals bij CureVac en Bontens UMC Utrecht. De wetenschappers hebben dan geen invloed op de manier van onderzoeken. Bonten ziet daar geen probleem in. “Dit geldt voor bijna alle studies waarin nieuwe geneesmiddelen onderzocht worden en waarvan de gegevens voor registratiedoeleinden bedoeld zijn.”

Belangenverklaring gatenkaas?
De casus-Bonten werpt allerlei vragen op. Wordt zijn OMT-werk gehinderd door de nauwe banden met farmaceuten? Kan hij objectief de overheid adviseren? En mag hij zich mengen in het publieke debat over de producten van de betreffende farmaceuten?

Zoals ieder OMT-lid moet Bonten een Belangenverklaring ondertekenen. Onderdeel daarvan is ‘Extern gefinancierd onderzoek’. Daar vulde Bonten aanvankelijk ‘geen’ in.

Vorig jaar is de Belangenverklaring aangevuld: in april 2020 waren er nog ‘geen belemmeringen’, maar in november 2020 is er een nieuwe verklaring gepubliceerd met enkele aanpassingen. Zo moet hij zich bij de beraadslagingen binnen het OMT nu “terugtrekken bij behandeling en besluitvorming van het Janssen-vaccin”, omdat Bonten dat bedrijf adviseert.

Bonten

Over Pfizer en AstraZeneca staat in de belangenverklaring niets. Het Combacte-programma ontbreekt volledig. Ook het nieuwe onderzoek naar CureVac wordt niet vermeld.

‘Ik praat niet mee’

Marc Bonten gaat niet in op een verzoek om telefonisch contact, maar schrijft in een mailbericht: “Als werknemer van het UMC Utrecht heb ik samengewerkt in vaccin-onderzoek met Pfizer in het verleden, en werk ik nu samen met Janssen in de ontwikkeling van een vaccin tegen E. coli-infecties. Daarnaast ben ik betrokken bij de evaluatie van Covid-vaccins voor Janssen en CureVac, in de uitvoering, zonder wetenschappelijke betrokkenheid. Om die reden heb ik geen zitting genomen in de adviescommissie vaccinaties van de Gezondheidsraad en zal ik niet deelnemen aan discussies in het OMT over verschillende Covid-vaccins, als zich die voor zouden doen.”

De Gezondheidsraad en het College ter Beoordeling van de Geneesmiddelen (CBG) gaan in Nederland over de kwaliteit en veiligheid van de individuele vaccins, aldus Bonten. Dat klopt. Discussies over de veiligheid van een bepaald vaccin ‘hebben dan ook nog niet plaatsgevonden’ bij het OMT, zegt hij. Wel spreekt het OMT over de rol van vaccins in het algemeen en was de vaccinatiestrategie een gezamenlijk advies van de Gezondheidsraad en het OMT.

‘Dit stinkt’

We leggen de bevindingen voor aan deskundigen op het gebied van ethiek en integriteit in de wetenschap. De meeste experts willen ons niet te woord staan, of slechts summier. “Vanwege de inhoud en gevoeligheid en belangenverstrengeling mijnerzijds kan ik helaas niet meewerken”, meldt een van hen. Alle UMC’s in Nederland doen mee aan het Combacte-onderzoek van Bonten.

“Dit stinkt aan alle kanten”, aldus een hoogleraar die in een soortgelijke positie als Bonten bij een ander UMC werkt. Hij wil vrijuit spreken, maar alleen anoniem. “Ik denk dat Bonten zich er niet eens van bewust is. Hij werkt het snot voor z’n ogen. Hij zal denken dat hij honderd procent goed bezig is. Maar hij schaakt op twee borden; hij adviseert farmaceuten én de overheid”, aldus deze professor. “Het proefschrift van Paling geeft een mooi inkijkje. Dat toont aan dat de wetenschap een soort productiefaciliteit is geworden. Het hele idee dat wetenschappelijk onderzoek een eigen vrijheid heeft, gaat in de prullenbak. Dit is wat er gebeurt bij een publiek-private samenwerking. De universiteit wordt een verlengstuk van het bedrijf. Dat is niet meteen kwaadaardig of met verkeerde opzet, maar dit is hoe het werkt.”

Transparantie

Andere experts wijzen erop dat Bontens kennis ook juist nuttig kan zijn voor het OMT. “In principe is het niet verkeerd dat Bonten en Kluytmans betrokken zijn bij commerciële activiteiten. Maar het belangrijkste is dat ze daar transparant over zijn”, zegt hoogleraar Van Eijbergen.

Wat Van Eijbergen ook verbaast, is dat Bonten op 22 September 2020 nog verklaarde dat hij ‘grants from Pfizer’ heeft ontvangen bij de belangenverklaring in een publicatie van een wetenschappelijk tijdschrift, maar op dat moment al een half jaar zijn belangenverklaring van het OMT online heeft staan – zonder transparantie over financiële banden met Pfizer erin. Bonten reageert per mail: “Het betreft een onderzoek verricht in de periode 2008-2014 betaald door Pfizer. De laatste publicatie is vorig jaar verschenen.”

Volgens hoogleraar Hol zijn ook de board-posities met Pfizer en AstraZeneca niet eenvoudig weg te wuiven. “Dat is iets waarbij je de vraag kunt stellen; moet dat niet meer zichtbaar worden?”

‘Naïef’

Hoogleraar Herman Bröring, voorzitter van de Commissie Wetenschappelijke Integriteit aan de Rijksuniversiteit Groningen: “De medische wereld is erg verweven. Toppers staan met een been in beide velden. Dat is niet verboden. Ook niet te vermijden. Maar het allerbelangrijkste is transparantie en dat had hier misschien wel beter gemoeten.’’

Ook Van Eijbergen hamert erop dat wetenschappers ‘de schijn moeten vermijden’. Maar gaat het wel over de schijn? Kunnen zij de belangen überhaupt wel scheiden? Daarover heeft Van Eijbergen zijn eigen gedachten. “Mijn ervaring is dat mensen dénken dat ze het kunnen scheiden, maar in de praktijk blijkt dat moeilijker. De gemiddelde mens denkt vaak dat hij een hoger moreel besef heeft dan een ander. Het gaat er niet om dat Bonten en Kluytmans bewust corrupte wetenschappers zijn. Maar er zijn regels voor. Die zijn er niet voor niets. Je moet belangen melden, zodat anderen kunnen beoordelen of er een conflict is. En het is naïef om te zeggen dat je niet beïnvloed wordt.” Bonten zegt zijn werk voor het OMT en voor farmaceuten goed te kunnen scheiden, “want het OMT gaat niet over de keuzes van vaccins, of de indicatiestelling.”

‘Met de hand…’

Ook hoogleraar Hol vindt, vanuit zijn jarenlange ervaring met integriteitskwesties, dat burgers beter geïnformeerd moeten worden over commerciële relaties van banden van wetenschappers. “Ik kan me voorstellen dat het OMT Bonten er juist bij wil hebben vanwege zijn contacten. Maar het is wel netjes als die meer zichtbaar worden. Het is niet zomaar een neutrale hoogleraar die in het laboratorium staat en alleen maar onderzoeken van ZonMW doet. Het grote publiek mag dat weten. Daar hoef je niet geheimzinnig over te doen.”

Dat de namen van Pfizer en AstraZeneca helemaal ontbreken en Janssen er in een vernieuwde versie met pen is bijgeschreven op de belangenverklaring, vindt Hol ‘wel opvallend’. “Even met de hand… In plaats van een nieuw formulier. Zelf vul ik wel vijf keer per jaar een nieuwe belangenverklaring in. Steeds als er iets verandert. Irritant, zeker”, zegt hij lachend. “Maar dat geldt ook voor de belastingaangifte. En die doen we ook.”

Rookgordijn

Waarom noemt Marc Bonten het Combacte-programma niet? “Dat is de naam van een project, het is geen juridische entiteit, dus ik zie de mogelijkheid van belangenverstrengeling niet”, reageert hij. En waarom noemt hij wél Janssen, maar niet CureVac? “Janssen adviseer ik bij de opzet en uitvoering van een wetenschappelijk onderzoek en ik zal de voorzitter van de internationale steering committee zijn”, aldus Bonten, die spreekt van ‘uurtje factuurtje’. De opbrengsten gaan naar het UMC Utrecht. Over CureVac meldt hij: “Het UMC Utrecht is uitvoerder van een opdracht. Elk uitvoerend centrum moet een lokale Principal Investigator hebben en dat ben ik.”

De hoogleraar die anoniem wil blijven, vindt dat de belangenverklaringen aan duidelijkheid te wensen over laten. “Er moet gewoon staan: Marc Bonten is werknemer van AstraZeneca. Je kunt het belangenverstrengeling noemen. Maar de academie en het bedrijfsleven zijn hier simpelweg samen. Bonten heeft nog de schijn van wetenschappelijke onafhankelijkheid, maar hij is de facto gewoon werknemer van de industrie. Wetenschap is een bedrijf geworden. Werp dan geen rookgordijnen op.”

Link: https://overnu.nl/marc-bonten-omt-verzwijgt-connectie-met-pfizer-en-astrazeneca-experts-kritisch/

https://research.vu.nl/en/clippings/marc-bonten-omt-verzwijgt-connectie-met-pfizer-en-astrazeneca-exp

Verhoor het RIVM en alle betrokkenen onder ede
Nog maar 35.990 ondertekeningen!!
Deze petitie is tevens een aanklacht van het Nederlandse Volk tegen politici en het RIVM en OMT. We eisen nu een parlementair onderzoek. Het aantal ondertekeningen laat de ernst daarvan zien en geven hiermee het bevel aan de Tweede Kamer om onmiddellijk een parlementaire commissie in te stellen!

Wij de Nederlandse burgers zijn de regeerders van Nederland en eisen dat er naar het handelen van alle betrokkenen word gekeken. Dit wegens het schenden van mensenrechten en het vals voorlichten van de bevolking. Wij eisen dat de voormalige Regering en de gehele directieraad van het R.I.V.M plus het O.M.T onmiddelijk uit hun functies worden gezet voordat ze nog meer schade aan de maatschappij aanrichten.

Gebleken is ook dat de RIVM- en OMT-leden uit eigen winstbejag handelen of ze hebben andere motieven. Ab Osterhaus bekende in de media dat hij € 5,6 miljoen heeft verdiend dankzij het vaccinbedrijf Viroclinics. Arts-microbioloog Jan Kluytmans verdient nog steeds aan de coronatesten. Jaap van Dissel en het Erasmus MC Department of Public Health Rotterdam zijn ook niet van onbesproken gedrag. Prof. Dr. Jan Grandjean zegt hier is sprake van Mind Control!”

Link voor te tekenen: https://petities.nl/petitions/verhoor-het-rivm-en-alle-betrokkenen-onder-ede?locale=nl

Nog even dit: mijn columns zijn altijd gratis te lezen. Wil je me steunen (dank je wel!), dan kan hier– te gek!
Link: Klik link: https://www.whydonate.nl/fundraising/httpssoldaatvandewaarheidactieforumcom/nl

Ik wil graag dit werk door zetten maar het web onderhoud het kost het elk jaar weer meer.
En Hugo zal me niet steunen dus ik krijg geen ondersteuning voor het vertellen van de waarheid!
Zo kan ik nieuws blijven verspreiden.

Hielke Roos