Update van 2018. Waarom steunt Europa imbecile landen als Iran nog?

Machteloze en ziekelijke zuster Europa ziet Iran-deal sterven
Europa probeert het Iran-atoomakkoord te redden. Maar heeft dat wel zin? Bedrijven zijn als de dood dat Amerikaanse sancties ook hen treffen. Dus alleen een idioot investeerd in Iran!

Hoe het Amerika van president Donald Trump Europa ziet is ook voor Der Spiegel duidelijk. Het Duitse opinieblad drukte op de cover een opgestoken middelvinger af: ‘Goodbye, Europe!’ Emmanuel Macron mag in Washington al zijn charme hebben ingezet, Angela Merkel haar nuchterheid en Theresa May de ‘special relationship’ met Washington, het heeft allemaal niets geholpen.

Deze president in het Witte Huis doet waar hij zin in heeft. Zo heeft hij met één pennestreek de Amerikaanse deelname aan het atoomakkoord met Iran opgezegd, smeekbedes en waarschuwingen van zijn Europese bondgenoten volledig in de wind slaand. Dat Iran zich sinds 2015 volgens inspecteurs van het Internationale Atoom Energie Agentschap aan het akkoord heeft gehouden en het atoomprogramma heeft stilgelegd, wuifde Trump weg. Niet te vertrouwen die Iraniërs. Ze liegen, zei hij net als zijn Israëlische vriend Netanyahu.

Trump zal wel eens even laten zien hoe je met tegenstanders onderhandelt. Niet op basis van regels of afspraken. Macht, daar draait het om. De wereld is geen ‘global community’. Het is een arena waarin landen, bedrijven en andere spelers vechten voor hun eigen belangen. Dat is America First.

Agressief en eenzijdig
Het Iran-besluit is het zoveelste voorbeeld van agressief eenzijdig optreden van de regering-Trump. Het Klimaatakkoord van Parijs, de boetes op Europees staal en aluminium, de symbolische stap om de Amerikaanse ambassade van Tel Aviv naar Jeruzalem te verplaatsen.

Amerika’s belangrijkste bondgenoten worden te kijk gezet. En dat niet alleen. De VS leggen Iran zware economische sancties op, maar ook landen die Iran helpen kunnen op strafmaatregelen rekenen. En dat treft Europa, want het zijn vrijwel allemaal Europese bedrijven die zakendoen in Iran. Franse, Duitse en Italiaanse ondernemingen hebben er grote belangen. Binnen drie tot zes maanden moeten ze hun zaken in Iran hebben afgewikkeld, eist Washington.

Wat nu? Europa’s leiders voelen zich vernederd, machteloos ook. De vroegere Zweedse premier Carl Bildt, een superrealist, sprak van ‘een dictaat uit Amerika’. De Franse minister van economische zaken Bruno Le Maire klonk dapper toen hij Europa opriep zijn economische soevereiniteit te verdedigen. ‘Willen we vazallen zijn, die met een hoffelijk knikje als dienaars buigen voor de beslissingen van de Amerikanen en die aan hen het bestuur van de wereldeconomie overlaten?’

Vertrouwen
Merkel erkende dat de Europese relatie met Amerika een klap heeft opgelopen. Een unaniem akkoord, dat is afgesproken in de VN-Veiligheidsraad, eenzijdig opheffen, dat schaadt het vertrouwen in de internationale orde. Een ernstig vergrijp in de wereld van Merkel. De trans-Atlantische vriendschap mag dan de basis zijn van Europa’s veiligheid, Europeanen hoeven niet alles te slikken.

Alleen, lukt het Europa zijn lot in eigen hand te nemen met een plan B?

De Europese politieke leiders laten zich niet uit het veld slaan, bleek deze week bij hun crisistop in Sofia. Ze willen het atoomakkoord met Iran overeind houden. Zo ook Moskou en Peking. Alleen al om te laten zien dat internationale afspraken ertoe doen. Alle partijen - met name de Iraanse minister van buitenlandse zaken Zarif en zijn ambtsgenoten bij de EU - overleggen koortsachtig over hoe het akkoord te verbeteren, en of Europa economische compensatie kan bieden voor nieuwe Amerikaanse sancties.

Kapitaalmarkt
Kan Iran de olie-export naar Europa, de levensader van het land, gaande houden onder een nieuw sanctieregime? Hoe te voorkomen dat Iran wordt afgesneden van het internationale betalingsverkeer, voornamelijk in dollars? Geen bank met mondiale ambities wil de grootste kapitaalmarkt van de wereld verliezen.

Ook wordt overwogen om Europese ondernemingen in Iran te beschermen tegen Amerikaanse sancties. Maar willen bedrijven dat? Siemens heeft al het hazenpad gekozen: met Iran kan geen zaken meer worden gedaan nu de Amerikaanse sancties opnieuw in werking treden, zei topman Joe Kaeser klip en klaar. De Amerikaanse markt is nu eenmaal vele malen lucratiever dan die van het kleine Iran.

'Een familielid ligt op de intensive care', zei buitenlandvertegenwoordiger van de EU Mogherini over het Iran-akkoord. Over de therapie zijn de Europeanen het eens. Maar ook na de top in Sofia dreigt nog altijd levensgevaar.

Wie de macht heeft trekt aan het langste eind, luidt een wetmatigheid in de internationale politiek. Dat is de bittere waarheid voor Europa, economisch een reus maar politiek nog een dwerg.

Hielke