“Trump moet weg” is zeker geen oplossing.

Jaap de Hoop Scheffer: 'Door Trump word ik steeds meer Europeaan'
Voormalig Navo-chef Jaap de Hoop Scheffer over de vraag hoe Europa zich staande kan houden in een turbulente wereld, met crises zoals rond Iran. 'De Europese Unie is een economische reus, een politieke puber en een militaire dwerg.'

'Met een bord op het Malieveld gaan staan met de tekst “Trump moet weg” is zeker geen oplossing.
Zelfs een doorgewinterde expert als Jaap de Hoop Scheffer heeft moeite de beweegreden van de huidige Amerikaanse politiek te doorgronden. De voormalig Navo-baas en huidig hoogleraar internationale betrekkingen ziet tot zijn leedwezen dat het 'rotsvaste vertrouwen dat we aan het eind van de dag een oplossing vinden' aan het wankelen is. Persoonlijke relaties zijn minder hecht, en 'die heb je wel nodig'.

In een gesprek in een Haags restaurant zegt de oud-minister van Buitenlandse Zaken (CDA) het besluit van de Amerikaanse president Donald Trump om de Iraanse topmilitair Soleimani te liquideren te begrijpen gezien 'de maandenlange Iraanse provocaties met aanvallen op tankers en Saudische olie-installaties. En deze generaal Soleimani was een oorlogsmisdadiger van de eerste categorie.'

‘Er is maar één Europese leider die ideeën heeft: Emmanuel Macron’
Maar hij vindt tegelijkertijd dat de Amerikaan 'een sport of twee te hoog op de escalatieladder is gaan zitten'. Ook beschouwt De Hoop Scheffer (71) het eenzijdig opzeggen van het nucleaire akkoord met Iran door Trump als 'de oorsprong van de ellende die we nu doormaken. En wat gebeurt er als landen als Saudi-Arabië en Turkije zeggen dat ze ook een kernwapen willen omdat er een nucleaire wapenwedloop in de regio ontstaat?'

Ontdekt u een lijn in het beleid van Trump, is hij voorspelbaar?
'Trump zegt enerzijds dat de Verenigde Staten niet de politieman van de wereld willen zijn, en hij wil niet heel nauw bij het Midden-Oosten betrokken zijn. Anderzijds zegt hij zich stevig op te zullen stellen jegens Iran. Die twee zijn niet makkelijk te combineren.'

'Maar Trump leest de stemming in de VS goed, dat blijkt uit de steun die hij daar geniet. En hij is de democratisch verkozen president. We moeten het met hem doen. De VS zijn uiteindelijk de ultieme garantie voor onze veiligheid. Europa heeft geen kernwapen en zal dat ook niet ontwikkelen. In het ergste geval schuilen wij onder de paraplu van de VS.'

'Maar we moeten ook bedenken dat de VS zich niet uit het Midden-Oosten kunnen terugtrekken. Trump wil daar wel weg, maar hij kan niet. Hij heeft daar bondgenootschappen, en hij wil de terreurorganisatie Isis bestrijden. Als er ergens iets in de wereld gebeurt, zoals nu met Iran, dan zijn de VS vanwege hun status van supermacht altijd gedwongen om betrokken te raken.'

Want anders?
'De VS hebben één keer hun status als onmisbare natie niet gevolgd. Na de Eerste Wereldoorlog hebben ze zich teruggetrokken en zijn ze geen lid van de Volkerenbond geworden. De prijs daarvoor hebben ze betaald met Pearl Harbor in 1941 en op de stranden van Normandië in 1944. Toen bleek dat ze onmisbaar waren. Zij moesten een einde maken aan de nieuwe wereldoorlog.'

‘Doordat China steeds machtiger wordt, kunnen de VS niet zeggen: wij doen even niet mee’
Vertaalt u dat eens naar onze tijd?
'Een hypothetisch voorbeeld: kunnen de Amerikanen zich afzijdig houden als de Chinese president Xi Jinping op Taiwan zou afgaan? Uitgesloten. Het is een lastig dossier wat ik nu open. De prijs van grootsheid is verantwoordelijkheid, zei Churchill in 1943 bij een speech in de VS. Ik moet daar steeds aan denken als ik Trump hoor zeggen dat hij Amerika weer groots wil maken.'

'In deze discussie speelt ook de opkomst van China als grote rivaal mee. Die rivaliteit zal de wereldpolitiek de komende jaren in belangrijke mate bepalen. Doordat China steeds machtiger wordt, kunnen de VS zich niet permitteren om te zeggen: wij doen even niet mee.'

Hoe moet Europa omgaan met iemand die het spel alleen op zijn eigen voorwaarden speelt?
'Het is ongelooflijk lastig om zaken met deze president te doen. Maar met een bord op het Malieveld te gaan staan met de tekst “Trump moet weg” is zeker geen oplossing.'

'Ik word meer Europeaan door Trump. We moeten ons tegen hem en zijn handelspolitiek wapenen. Denk aan de negatieve effecten van Amerikaanse sancties jegens Iran voor Europese bedrijven. De Amerikanen kunnen ons treffen doordat de dollar de status van reservevaluta heeft, en er zoveel handelstransacties in dollar zijn.'

Maar wat is ons sterke punt als we ons willen wapenen?
'We zijn als Europese Unie met 500 miljoen mensen een economische reus. Helaas zijn we een politieke puber, en een militaire dwerg. Dat bedroeft mij als Europeaan. Ik vind dat we een steviger handelsbeleid moeten voeren.'

'Neem het verbieden van de Europese treinenfusie tussen Siemens en Alstom. Eurocommissaris van Mededinging Margrethe Vestager was gedwongen dat te doen op basis van de geldende regels. Maar dat beleid moeten we onder de loep nemen. Kijk iets dichter bij huis naar de discussie over de manier waarop de Eindhovense bussenmaker VDL een order voor elektrische bussen in Oost-Nederland misliep omdat ze in China worden besteld.'

U schreef eerder dat de geopolitieke vakantie voor Nederland voorbij is, en dat we de Frans-Duitse motor van de EU meer moeten steunen.
'Ja. Het probleem is nu dat van de zes cilinders er drie niet functioneren. Bondskanselier Angela Merkel is op weg naar de uitgang. Ik zie weinig Duits leiderschap. Er is maar één Europese leider die ideeën heeft: Emmanuel Macron. Hij probeert de notie uit te dragen dat we Europa sterker moeten maken. Vanwege geopolitieke en handelsproblemen is versterking van Europa essentieel. Zonder Frans-Duits leiderschap zetten we geen stappen vooruit in de EU.'

‘Ik was nooit een fan van Nord Stream 2, maar we moeten ons niet de wet laten voorschrijven door de VS en tegenmaatregelen overwegen’
Hoe moet Europa reageren op Amerikaanse dreigende sancties tegen Westerde bedrijven die meewerken aan Nord Stream 2, de gaspijplijn van Rusland naar Duitsland?
'Ik was zelf nooit een groot fan van Nord Stream 2. Ik zag het altijd als een politiek en niet zozeer een economisch project. De leiding maakt ons afhankelijker van Rusland, en dreigt Oekraïne als doorvoerland te isoleren. Maar als wij met z'n allen hebben afgesproken dat die leiding er komt, moeten we ons niet de wet laten voorschrijven door de VS. Ik vind dat we ons tegen die sancties te weer moeten stellen.'

U doelt ook op sancties?
'Ik ga hier geen handelsconflict bepleiten. Maar we moeten zelfvertrouwen hebben en tegenmaatregelen overwegen. Als Trump op zeker moment zegt dat hij achter Franse wijnen aangaat, kan ik me voorstellen dat Macron daarover overlegt op het hoogste niveau in Europa. Ik ben een vrijhandelaar, maar we hoeven niet alles te accepteren.'

Ziet u dat werkelijk gebeuren?
'Hier zie je weer het probleem dat de Amerikanen met de dollar een wapen in handen hebben om ons te treffen. Het toont aan dat er ook geopolitieke redenen zijn om verder te bouwen aan de euro als serieuze reservevaluta. Dan hebben de Amerikanen niet de mogelijkheid de dollar als een strop om onze nek te hangen.'

Wat kunnen we nog meer doen?
'Trump heeft niet veel met Europese instituties, hij doet liever bilateraal zaken met Frankrijk of het Verenigd Koninkrijk. Dat heeft hij gemeen met Xi Jinping. Kijk naar de 17+1-groep, dat infameuze forum waarin de Chinezen praten met landen uit Midden-Europa en de Balkan. In die val moeten wij niet trappen. Wij moeten uitstralen dat we in Brussel instituties hebben die onze EU-belangen behartigen. We moeten niet toestaan dat Trump zijn gesprekspartners uitkiest.'

'We zouden Trump er verder van moeten overtuigen dat wij zijn beste bondgenoten zijn. We delen zijn waarden, zitten met elkaar in de Navo en we zien beiden China als supermacht en als een zeer ernstige rivaal op (handels)politiek gebied.'

'Als de VS en de EU gezamenlijk economisch-politiek een stem zouden laten horen richting China, zou dat de verhouding veel evenwichtiger maken. China heeft het nu makkelijk: het ziet hoe de VS en de EU uit elkaar groeien.'

'Peking speelt het spel bijzonder slim, zie de investeringen in de Zijderoute. Je weet niet waar de politiek ophoudt en economie en financiën beginnen. Daar moeten we niet intrappen. We moeten Chinese investeringen en oneerlijke concurrentie in de EU scherper tegen het licht houden. Ik vind dat zo'n zaak als de misgelopen order voor Chinese bussen op de Brusselse tafel thuishoort. Net als het probleem dat ASML heeft met zijn leveranties aan China omdat de VS daar een stokje voor proberen te steken.'

‘Als we verder bouwen aan de euro als serieuze reservevaluta, kunnen de Amerikanen de dollar niet meer als een strop om onze nek hangen’
Ziet alleen Trump niet dat Europa zijn beste bondgenoot is, of ligt dat breder in Washington?
'Daar zit de kern van mijn teleurstelling: de huidige Amerikaanse regering hoort ons geluid niet meer. Sinds ik mij kan herinneren was de trans-Atlantische relatie gebaseerd op een rotsvast vertrouwen dat we ondanks onze meningsverschillen altijd een oplossing zouden vinden. Dat vertrouwen is nu minder groot.'

'Je ziet hetzelfde bij de Navo. Ik twijfel niet aan de ultieme militaire garantie van wederzijdse bijstand, maar het vertrouwen in politieke zin is niet zo groot als het zou moeten zijn, ook niet op persoonlijk vlak. En dat heb je wel nodig. Je moet elkaar kunnen bellen als het slecht gaat.'

Macron heeft dat met Trump geprobeerd. Maar het is hem niet gelukt.
'Nee. Merkel ook niet, Theresa May niet, Boris Johnson niet. Johnson zit in een enorme spagaat. Hij kan aan de ene kant geen afstand nemen van Europa en het nucleaire akkoord met Iran, maar is anderzijds afhankelijk van Trump als hij na de brexit een handelsakkoord met de VS wil sluiten.'

'Het zijn eigenlijk allemaal spagaten. Trump zelf. Irak, waar de economie afhankelijk is van Iran maar waar de regering afhankelijk is van Amerikaanse steun tegen Isis en miljarden Amerikaanse dollars ontvangt. De EU die het nucleaire akkoord met Iran overeind wil houden maar ook geen afstand wil nemen van de VS.'

De vraag is hoeveel spagaten de wereld aankan.
'Een spagaat doet pijn, hè. Daar moet je niet te lang in blijven zitten.'

Hielke

Link: https://fd.nl/weekend/1330458/jaap-de-hoop-scheffer-door-trump-word-ik-steeds-meer-europeaan?