‘Stikstofprobleem komt uit de bodem, niet uit de lucht’ dus ‘Reductie stikstof is een wassen neus’

Natuurlijke bodemorganismen leggen stikstof (N2) uit de lucht vast. De afbraak van de in de bodem vastlegde stikstof is de grootste bron voor de stikstofuitstoot. Het zou jaarlijks om 30 tot 250 kilo per hectare uit de bodem gaan. Dit is aanzienlijk meer dan de gecumuleerde uitstoot van stikstof in de landbouw, industrie en verkeer.

De uitstoot daarvan komt niet verder dan 22,5 kilo. Niettemin gaan beleidsmakers ervan uit dat die uitstoot de biodiversiteit aantast en verzuring van bodems veroorzaakt. Om die reden is Nederland al 2 jaar gedompeld in een diepe stikstofcrisis, maar dat is onterecht.

Dat schrijft Geesje Rotgers van Agrifacts, de organisatie die feiten over de landbouw naloopt en vraagtekens plaatst bij het denkkader dat wetenschap, het RIVM, beleidsadviseurs en overheid hebben opgebouwd rond hét Nederlandse hoofdpijndossier van dit moment: stikstof.

Rotgers bekeek data die verzameld werden door de Universiteit van Antwerpen in de provincie Drenthe. Uit metingen in 286 natuurbodems in de provincie zou zijn gebleken dat "alleen al in de bovenste 10 cm van de grond duizenden kilo’s stikstof liggen opgeslagen: 3.000 kg/ha (droog bos, droge heide), 4.000 kg/ha (vochtig bos, vochtige heide) tot 10.000 kg/ha (hoogveen, moeras)." In de laag eronder zit nog veel meer stikstof, volgens oudere literatuur. Veel meer dus dan er in 100 jaar is neergeslagen", zegt Rotgers

Uit oudere literatuur zou voorts blijken dat natuur veel stikstof (N2) uit de lucht bindt. In stikstofarme grond kan het gaan om volumes van 60 tot 80 kg/ha/jaar. Zolang deze stikstof via het werk van bodemorganismen wordt opgeslagen, blijft die als het ware in ruststand. Dat wordt anders als stikstof wordt vrijgemaakt. "Dat gebeurt bij bodemverstoringen, meestal het gevolg van beleidskeuzes van overheid en/of natuurbeheerder", zegt Rotgers.

Door oudere en recente verstoringen van de bodem komt stikstof vrij als gevolg van versnelde afbraak van de organische stof. In Drenthe zou het jaarlijks gaan om 30—250 kg/hectare. Activiteiten die de stikstofvrijgave langjarig en mogelijk permanent aanjagen zijn, volgens Rotgers, een andere waterhuishouding, waterwinning, wateronttrekking, kappen van bos en het omvormen van natuur.

Als de data en interpretaties kloppen, plaatsen ze de beleidsmaatregelen om de stikstofcrisis in Nedrland te beteugelen in een geheel nieuw daglicht: geen enkele maatregel heeft zin omdat een andere bron zelfs 0-emissies zinloos maakt. Groene beleidscritici zetten in op een reductie van van weer op het land en de natuur neerslaande landbouw- en industrie-emissies naar de lucht met 50-70%. De overheid wil de feitelijke emissies met name aan boerenkant wegnemen. In het belang van boeren zegt Rotgers dat actuele emissies het verschil niet maken. Het werkelijke probleem van stikstof zit in de over vele honderden jaren in de bodem opgeslagen stikstof, beweert ze.

De vraag of de conclusie dat emissiebeperking zinloos is, is onderdeel van een wetenschappelijk debat en daarmee afhankelijk van vele onzekerheden. Oud-minister van Landbouw en hoogleraar Cees Veerman zei onlangs in Buitenhof dat hij geen behoefte heeft om in het politieke domein dat debat te voeren. Bijzonder is echter dat een Nederlandse provincie een buitenlandse universiteit opdracht geeft om onderzoek uit te voeren op een uiterst gevoelig nationaal beleidsdossier.

Er zijn zoveel stikstofrechten in omloop die niet gebruikt worden, dat de papieren uitstoot sterk omlaag kan worden gebracht zonder dat de daadwerkelijke uitstoot significant wordt teruggebracht. Dat concludeert onderzoeksplatform Investico.

De onderzoekers schrijven: het idee voor de stikstofmarkt is in wezen simpel: boeren, maar ook bijvoorbeeld vliegvelden of industriële bedrijven mogen op de virtuele markt onderling handelen in het recht om stikstof uit te stoten. Een varkensboer die gaat stoppen met z’n bedrijf kan zijn ‘stikstofruimte’ die hij niet meer gaat gebruiken, verkopen aan een bedrijventerrein dat wil uitbreiden en daar graag voor wil betalen.

Er is alleen één fundamenteel probleem: hoeveel stikstofrechten een ondernemer bezit, is niet afhankelijk van zijn werkelijke uitstoot maar van zijn vergunning waarin staat hoeveel hij maximaal zou kunnen uitstoten. In werkelijkheid stoten bedrijven vaak minder uit: fabrieken draaien niet altijd op volle toeren en boerenstallen staan zelden helemaal vol.

Volgens de Investico-journalisten kunnen veehouders legaal ruim 16 miljoen kilo stikstof in de vorm van ammoniak (NH3) uitstoten, een derde meer dan nu. De industrie zou over een buffer van zelfs zestig procent nog ongebruikte stikstofruimte hebben. Omdat de rechten verhandelbaar zijn gemaakt tussen de sectoren is de kans op een nadrukkelijke vermindering van de feitelijke emissies slechts gering.

Als de getallen die Investico noemt, kloppen dan is de reductie met 45% uitstoot die Natuurmonumenten, de Stichting Natuur & Milieu, VNO-NCW en LTO Nederland voorstellen in ruil voor €15 miljard innovatie- en uitkoopsubsidies tot 2030 een wassen neus. Datzelfde geldt voor de stikstofwet die daar min of meer mee vergelijkbaar is, maar 5 jaar later tot 50% reductie komt.

Link: https://www.foodlog.nl/artikel/stikstofprobleem-komt-uit-de-bodem-niet-uit-de-lucht/?

Link: https://www.foodlog.nl/artikel/reductie-stikstof-is-een-wassen-neus/

Hielke Roos