Tijdens de COVID-19-pandemie had Bulgarije een van de hoogste sterftecijfers als gevolg van het virus in Europa, samen met het laagste vaccinatiepercentage. Veel van deze sterfgevallen hadden waarschijnlijk voorkomen kunnen worden als de Bulgaarse regering prioriteit had gegeven aan effectieve toegang tot vaccins voor kwetsbare groepen, zoals ouderen en mensen met bestaande gezondheidsproblemen.
Het Justice Initiative heeft bij het Europees Comité voor Sociale Rechten (ECSR) een mensenrechtenklacht ingediend tegen Bulgarije over zijn beleid , in een poging lessen te trekken uit de mislukkingen van de pandemie en de bescherming voor de toekomst op grond van het Europees Sociaal Handvest te versterken.
Artsen Ranit Mishori en Brianna da Silva Bhatia, van Physicians for Human Rights, dienden een deskundig advies in bij het ECSR waarin werd benadrukt hoe de lage vaccinatiegraad in Bulgarije waarschijnlijk een belangrijke factor was die heeft bijgedragen aan het onevenredig hoge sterftecijfer door COVID-19 in het land. Maïté De Rue van het Justice Initiative sprak met hen over de zaak.
Wat zijn bij rampen als de COVID-19-pandemie de verwachtingen van de nationale autoriteiten om regionale en mondiale samenwerking te bevorderen, en om informatie over de effectiviteit en veiligheid van de vaccins te delen? Ten eerste willen we erkennen dat zoveel dingen in 2020 onbekend waren. Regeringen namen beslissingen op basis van weinig informatie. Onderzoek en gegevens over risicogroepen en medische aandoeningen, evenals deskundig advies, kwamen echter begin 2020 beschikbaar. In 2020 kwamen ook gegevens over klinische proeven, veiligheid en werkzaamheid van vaccins beschikbaar. Tegen eind 2020 kwamen toonaangevende deskundigenorganisaties onderschreven de vaccinatie tegen COVID-19 en publiceerden richtlijnen over beste praktijken voor de toewijzing ervan.
Regeringen hadden dus informatie en materiaal om te beoordelen om de uitrol van vaccins te helpen begeleiden. Bovendien bestond er al een jaar na de pandemie een aanzienlijke hoeveelheid onderzoek.
Vanaf het begin was er een duidelijke consensus onder verschillende internationale experts dat oudere volwassenen en mensen met medische aandoeningen een aanzienlijk verhoogd risico liepen op ernstige ziekte en overlijden en voorrang hadden moeten krijgen bij vaccinatie. Er was eenvoudigweg geen goede reden voor welke regering of gezondheidsautoriteit dan ook om deze richtlijnen en aanbevelingen te negeren. Het vroege vaccinatieplan van Bulgarije en de daaropvolgende ‘groene corridors’, waardoor alle Bulgaarse inwoners, ongeacht hun leeftijd of medische aandoening, het vaccin konden krijgen, stonden in schril contrast met de mondiale beste praktijken en de internationale consensus. Groene corridors hebben de prioriteit gegeven aan de meest kwetsbare en risicovolle Bulgaren.
De pandemie heeft ons laten zien hoe belangrijk het is om prioriteit te geven aan kwetsbare groepen voor toegang tot vaccins en therapieën. Kunt u ervoor pleiten deze individuen vooraan in de rij te plaatsen, vóór jongere, gezonde individuen?
Bepaalde groepen zijn ‘kwetsbaar’ omdat ze omstandigheden of situaties hebben waardoor ze een groter risico lopen op blootstelling, ziekte of overlijden. In de context van COVID-19 omvatte dit ook een hogere leeftijd en onderliggende gezondheidsproblemen. Bovendien zullen essentiële werknemers, zoals we al hebben gezien, waarschijnlijk herhaaldelijk worden blootgesteld aan COVID-19 of deze verspreiden.
Wanneer de middelen beperkt zijn, moeten overheden ingrijpen en een proces opzetten om kwetsbare groepen te beschermen door prioriteit te geven aan de uitvoering van volksgezondheidsinterventies aan degenen die deze het meest nodig hebben.
In Bulgarije gaven de autoriteiten prioriteit aan essentiële werknemers, maar niet aan ouderen en mensen met onderliggende gezondheidsproblemen. Ouderen waren verantwoordelijk voor de overgrote meerderheid van de sterfgevallen in het land, zelfs nadat vaccins in 2021 beschikbaar waren. Medio 2021 was de opname van twee vaccindoses onder kwetsbare Bulgaarse groepen, waaronder mensen in instellingen voor langdurige zorg en ouderen, het laagst in de Europese regio.
Zelfs op dit moment heeft Bulgarije vergeleken met de Europese Unie (EU) nog steeds het laagste aantal toegediende vaccindoses, het laagste aantal volledig gevaccineerde mensen en het laagste aantal toegediende boosterdoses. Bovendien heeft Bulgarije de laagste cumulatieve opname van een primaire reeks vaccins onder mensen boven de 60 jaar, vergeleken met de EU-landen.
Iedereen heeft recht op gezondheid en om te profiteren van wetenschappelijke vooruitgang. Regeringen hebben de verantwoordelijkheid om prioriteit te geven aan reacties op basis van de kwetsbaarheid van bepaalde bevolkingsgroepen, inclusief groepen die mogelijk een ernstiger gezondheidscrisis ervaren op basis van bijvoorbeeld hun leeftijd, geslacht of etniciteit, of vanwege hun geografische ligging of gebrek aan toegankelijkheid.
Hoe hadden de autoriteiten de bevolking moeten informeren en voorlichten over de voordelen van vaccins om de aarzeling tegenover vaccins aan te pakken en desinformatie te bestrijden?
Gezondheidscrises gaan vaak gepaard met de snelle verspreiding van valse informatie en geruchten. Daarom vereisen beste praktijken op het gebied van gezondheidscommunicatie en infodemisch management de levering van nauwkeurige, tijdige en taalkundig en cultureel passende berichten door vertrouwde bronnen.
Tijdens crises en noodsituaties op gezondheidsgebied hebben overheden de verantwoordelijkheid om betrouwbare informatie te verstrekken. Wanneer gezondheidscommunicatie goed wordt uitgevoerd, wordt deze afgestemd op verschillende gemeenschappen en aangeboden via kanalen en locaties waar mensen waarschijnlijk informatie zullen ontvangen. Het helpt individuen op bewijs gebaseerde actie te ondernemen, vermindert angst en paniek en helpt valse of misleidende informatie tegen te gaan.
In het geval van COVID-19-vaccins hadden regeringen en gezondheidsleiders de verantwoordelijkheid om de beschikbare wetenschappelijke informatie op transparante wijze in begrijpelijke termen over te brengen, zoals deze zich aan het ontwikkelen was.
Eind 2020, toen vaccins werden vervaardigd en klaargemaakt voor levering, waren er gegevens beschikbaar die de veiligheid en werkzaamheid ervan bevestigden. Zowel in Bulgarije als wereldwijd hadden deze gegevens beter aan het publiek kunnen en moeten worden uitgelegd. In 2021 hadden de Bulgaarse autoriteiten, zoals de Raad van Ministers, en vooral het Ministerie van Volksgezondheid, opkomende gegevens beter kunnen delen, zoals samenvattingen van bevolkingsgegevens of gezondheidsregisters die de veiligheid en werkzaamheid van vaccins aantonen. Ten slotte moesten regeringen en gezondheidsautoriteiten in Bulgarije en wereldwijd de reeds bestaande aarzeling en desinformatie over vaccins krachtiger bestrijden, lang voordat de uitrol van vaccins daadwerkelijk begon.
Wat zijn enkele lessen die uit de COVID-19-pandemie zijn geleerd als het gaat om de toewijzing/prioritering van vaccins, en hoe kunnen landen deze toepassen bij het beschermen en bevorderen van de mensenrechten in een toekomstige noodsituatie op gezondheidsgebied?
Mondiale coördinatie en samenwerking zijn essentieel om op de volgende gezondheidscrisis te kunnen reageren. Mondiale solidariteit – vooral als het gaat om het delen van wetenschappelijke vooruitgang en hulpbronnen zoals vaccins – zou levens hebben gered en het lijden hebben verminderd. Een dergelijke samenwerking en coördinatie zou het gebruik van vroege en regelmatige communicatie, coördinatie, het delen van kennis en technologie, eerlijke financiering en infrastructuurondersteuning met investeringen in publieke goederen en publieke vangnetdiensten met zich meebrengen. Het onvermogen van Bulgarije om zich te houden aan de internationale normen die in 2020 en 2021 werden ontwikkeld en gedeeld rond de prioriteitstelling en uitrol van vaccins, leidde tot tragische gevolgen voor de bevolking.
Een tweede les die we moeten onderkennen is dat passiviteit – zoals tientallen jaren van onderinvestering in de mondiale gezondheidszorg en de gezondheidsinfrastructuur – een effectieve reactie op een pandemie in de weg staat. In de context van COVID-19 moeten deze mislukkingen nog worden verholpen – de noodsituatie op het gebied van de volksgezondheid is misschien voorbij, maar de oorzaken blijven bestaan. Verder maakte een ‘ik eerst’-benadering het hamsteren van vaccins en het aanbod in landen met een hoog inkomen mogelijk, ontwrichtte de toeleveringsketens en beperkte het het recht op gezondheid van mensen, vooral die in lage- en middeninkomenslanden.
Ten derde zijn meerdere fundamentele mensenrechten, zoals het recht op gelijkheid en non-discriminatie, het recht op bewegingsvrijheid, het recht om asiel aan te vragen, en andere, bijzonder kwetsbaar tijdens noodsituaties en rampen. Regeringen en staten hebben de plicht om de mensenrechten te allen tijde na te komen en te beschermen, ook tijdens de voorbereiding, reactie en herstel op noodsituaties op het gebied van de volksgezondheid. Regeringen moeten ervoor zorgen dat niet-statelijke actoren – zoals actoren uit de farmaceutische industrie die betrokken zijn bij de voorbereiding en respons op noodsituaties – ook de mensenrechten, inclusief het recht op gezondheid, hooghouden, beschermen en bevorderen.
Ten slotte is er, terwijl de wereld zich terecht heeft geconcentreerd op de ongelijke verdeling van COVID-19-vaccins en aanverwante technologie wereldwijd, een ander soort vaccinonrechtvaardigheid over het hoofd gezien: een discriminerend en ontoereikend binnenlands vaccinatiebeleid. Deze binnenlandse plannen lieten risicogroepen en gemarginaliseerde groepen achter zich en hebben ongetwijfeld bijgedragen aan vermijdbare en buitensporige sterfgevallen.
Als onderdeel van de voorbereiding op pandemieën en noodsituaties op het gebied van de volksgezondheid is het absoluut noodzakelijk dat we eerlijk nadenken over de slecht uitgevoerde binnenlandse vaccinuitrol en deze kritisch onderzoeken. Het binnenlandse vaccinatiebeleid moet ervoor zorgen dat de beperkte voorraden vaccins op een rechtvaardige, eerlijke en niet-discriminerende manier worden verdeeld, en de meest kwetsbare groepen beschermen. Naleving van mensenrechtennormen en wetenschappelijk bewijs moet centraal staan in elk volksgezondheidsbeleid.
De Open Society Foundations (is opgericht door
George Soros)
Link: https://www.justiceinitiative.org/voices/q-and-a-the-human-rights-lessons-from-bulgaria-s-covid-19-failures?
Hielke Roos